Σίγουρα έχεις ακούσει το ρητό του Paulo Coelho "Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το κατορθώσεις". Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι το σύμπαν δεν ασχολείται μαζί τους και δεν πρόκειται να συνωμοτήσει ποτέ για να τους βοηθήσει. Και ίσως έχουν δίκιο. Μπορεί το σύμπαν να μην είναι στη σφαίρα επιρροής μας και να μη μπορέσουμε ποτέ να το κάνουμε σύμμαχο στα όνειρα και τους στόχους μας. Ωστόσο, έχουμε στη διάθεσή μας κάτι άλλο, πολύ σημαντικό, το οποίο σίγουρα βρίσκεται στη σφαίρα επιρροής μας: το μυαλό μας.
Σκέψου τα εξής δύο σενάρια:
1. Σηκώνεσαι το πρωί και πιστεύεις ότι θα έχεις μια όμορφη μέρα. Αποτέλεσμα: Έχεις μια όμορφη μέρα.
2. Σηκώνεσαι το πρωί και πιστεύεις ότι η μέρα σου θα πάει χάλια. Αποτέλεσμα: Η μέρα σου πάει χάλια.
Δεν ξέρω αν σου έχει συμβεί ποτέ, πάντως εγώ έχω ζήσει και τα δύο σενάρια πολλές φορές. Δεν σημαίνει πως όταν ζούσα το σενάριο 1 όλα μου πήγαιναν καλά ή δεν υπήρξαν μικρά ή μεγάλα προβλήματα μέσα στη μέρα μου. Σημαίνει απλώς ότι λόγω της διάθεσής μου, λόγω της σκέψης μου ότι θα έχω μια όμορφη μέρα, τα αντιμετώπισα διαφορετικά από ό,τι αντιμετώπισα αντίστοιχα προβλήματα κάποια μέρα που πίστευα εξαρχής ότι η μέρα μου θα πάει χάλια.
Συνδυάζοντας αυτά τα δύο, μπορείς να καταλάβεις πώς οι προσδοκίες σου, η αρχική σου σκέψη αν προτιμάς, μορφοποιούν τα ερεθίσματα που λαμβάνεις, έτσι ώστε το ίδιο ερέθισμα να προκαλέσει διαφορετικό συμπέρασμα ανάλογα με τις προσδοκίες που έχεις κάθε φορά.
Οπότε, η σκέψη σου καθορίζει το πώς θα ερμηνεύσεις την «πραγματικότητα» και αυτή η ερμηνεία θα καθορίσει το πώς θα πράξεις και πόση προσπάθεια θα καταβάλεις για αυτό που θέλεις.
Την επόμενη φορά που θα βρεις τον εαυτό σου στην κουζίνα να μαγειρεύει ή να ετοιμάζει κάτι φαγώσιμο, θυμίσου με. Αν πιστεύεις ότι αυτό που φτιάχνεις θα γίνει υπέροχο, έχεις τις πιθανότητες με το μέρος σου. Αν το πιστεύεις πραγματικά θα το δείξεις με τη συμπεριφορά σου και αυτό θα φανεί και στο αποτέλεσμα. Τώρα, το αν το σύμπαν πράγματι συνωμοτήσει για να σε βοηθήσει, αυτή είναι μια ερώτηση που πρέπει να απευθύνεις στον Coelho!
Αν λοιπόν η σκέψη σου έχει τόση δύναμη και επιρροή, μήπως ήρθε η ώρα να αρχίσεις να την ελέγχεις;
Υ.Γ. Νιώθω την ανάγκη να διευκρινίσω ότι αναφέρομαι σε εσωτερικές διεργασίες, στο πώς επηρεάζεται η ψυχολογία μας και η συμπεριφορά μας από αυτά που πιστεύουμε. Δεν αναφέρομαι σε εξωτερικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, "Εγώ δεν πιστεύω στην κλιματική αλλαγή, άρα δεν θα γίνουν τα καταστροφικά σενάρια που λένε οι επιστήμονες". Ή "εγώ πιστεύω ότι θα επιζήσω αν πέσω από αεροπλάνο χωρίς αλεξίπτωτο άρα μπορώ να τα καταφέρω".
Σκέψου τα εξής δύο σενάρια:
1. Σηκώνεσαι το πρωί και πιστεύεις ότι θα έχεις μια όμορφη μέρα. Αποτέλεσμα: Έχεις μια όμορφη μέρα.
2. Σηκώνεσαι το πρωί και πιστεύεις ότι η μέρα σου θα πάει χάλια. Αποτέλεσμα: Η μέρα σου πάει χάλια.
Δεν ξέρω αν σου έχει συμβεί ποτέ, πάντως εγώ έχω ζήσει και τα δύο σενάρια πολλές φορές. Δεν σημαίνει πως όταν ζούσα το σενάριο 1 όλα μου πήγαιναν καλά ή δεν υπήρξαν μικρά ή μεγάλα προβλήματα μέσα στη μέρα μου. Σημαίνει απλώς ότι λόγω της διάθεσής μου, λόγω της σκέψης μου ότι θα έχω μια όμορφη μέρα, τα αντιμετώπισα διαφορετικά από ό,τι αντιμετώπισα αντίστοιχα προβλήματα κάποια μέρα που πίστευα εξαρχής ότι η μέρα μου θα πάει χάλια.
Μεγάλες προσδοκίες
Αυτό συμβαίνει γιατί τείνουμε να βρίσκουμε ενδείξεις και αποδείξεις γι’ αυτό που ήδη πιστεύουμε. Πολλές φορές έχουμε συνειδητές προκαταλήψεις αλλά και υποσυνείδητες τάσεις που μας επηρεάζουν χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε. Έτσι, γινόμαστε θύματα του ίδιου μας του μυαλού όταν το αφήνουμε να φιλτράρει τις πληροφορίες και τα ερεθίσματα που δεχόμαστε χωρίς να το ελέγχουμε. Ή, όπως λέει ο Richards Heuer, «Τείνουμε να αντιλαμβανόμαστε αυτό που προσδοκούμε να αντιληφθούμε»[1]. Έτσι λοιπόν, ακόμα κι αν δεν το συνειδητοποιούμε, οι προσδοκίες μας επηρεάζουν την πραγματικότητά μας.
Αντίληψη της πραγματικότητας
Ο Richards Heuer γράφει επίσης: «Νομίζουμε ότι αν είμαστε αντικειμενικοί, μπορούμε να καταγράψουμε τι πραγματικά υπάρχει. Κι όμως, η αντίληψη είναι αποδεδειγμένα μια ενεργητική κι όχι παθητική διαδικασία, δημιουργεί αντί να καταγράφει την «πραγματικότητα». Η αντίληψη συνεπάγεται τόσο κατανόηση όσο και επίγνωση. Είναι μια διαδικασία συμπερασματολογίας στην οποία οι άνθρωποι δημιουργούν τη δική τους εκδοχή της πραγματικότητας βασισμένοι στις πληροφορίες των πέντε τους αισθήσεων».
Συνδυάζοντας αυτά τα δύο, μπορείς να καταλάβεις πώς οι προσδοκίες σου, η αρχική σου σκέψη αν προτιμάς, μορφοποιούν τα ερεθίσματα που λαμβάνεις, έτσι ώστε το ίδιο ερέθισμα να προκαλέσει διαφορετικό συμπέρασμα ανάλογα με τις προσδοκίες που έχεις κάθε φορά.
Η προσπάθεια μετράει
Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει το αν θα γίνει πραγματικότητα αυτό που πιστεύεις ή όχι, είναι η θέλησή σου να προσπαθήσεις γι’ αυτό. Αν πιστεύεις σε κάτι είναι πολύ πιθανό να καταβάλεις περισσότερη προσπάθεια για να το δεις να υλοποιείται. Αν η πίστη σου σε αυτό είναι σαν κεράκι που αργοσβήνει ή έχει σβήσει ήδη, το πιθανότερο είναι ότι τα ερεθίσματα/ενδείξεις που δέχεσαι θα σε αποθαρρύνουν από το να καταβάλεις την απαιτούμενη προσπάθεια.Οπότε, η σκέψη σου καθορίζει το πώς θα ερμηνεύσεις την «πραγματικότητα» και αυτή η ερμηνεία θα καθορίσει το πώς θα πράξεις και πόση προσπάθεια θα καταβάλεις για αυτό που θέλεις.
Την επόμενη φορά που θα βρεις τον εαυτό σου στην κουζίνα να μαγειρεύει ή να ετοιμάζει κάτι φαγώσιμο, θυμίσου με. Αν πιστεύεις ότι αυτό που φτιάχνεις θα γίνει υπέροχο, έχεις τις πιθανότητες με το μέρος σου. Αν το πιστεύεις πραγματικά θα το δείξεις με τη συμπεριφορά σου και αυτό θα φανεί και στο αποτέλεσμα. Τώρα, το αν το σύμπαν πράγματι συνωμοτήσει για να σε βοηθήσει, αυτή είναι μια ερώτηση που πρέπει να απευθύνεις στον Coelho!
Αν λοιπόν η σκέψη σου έχει τόση δύναμη και επιρροή, μήπως ήρθε η ώρα να αρχίσεις να την ελέγχεις;
Υ.Γ. Νιώθω την ανάγκη να διευκρινίσω ότι αναφέρομαι σε εσωτερικές διεργασίες, στο πώς επηρεάζεται η ψυχολογία μας και η συμπεριφορά μας από αυτά που πιστεύουμε. Δεν αναφέρομαι σε εξωτερικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, "Εγώ δεν πιστεύω στην κλιματική αλλαγή, άρα δεν θα γίνουν τα καταστροφικά σενάρια που λένε οι επιστήμονες". Ή "εγώ πιστεύω ότι θα επιζήσω αν πέσω από αεροπλάνο χωρίς αλεξίπτωτο άρα μπορώ να τα καταφέρω".
[1] Heuer Richards, “Psychology of Intelligence Analysis”, Center for the Study of Intelligence, Central Intelligence Agency, 1999.